Astrahan Hanlığı adını XIII. yüzyılda Volga Nehri’nin Hazar Denizi’ne döküldüğü yerde kurulan Astrahan şehrinden almaktadır. Şehrin kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, adı İbn Battuta’nın seyahatnamesinde geçtiğinden dolayı XIII. yüzyılın ilk yarısında şehrin mevcut olduğu anlaşılmaktadır. Astrahan’ın Türkçe adı Hacı Tarhan şeklindedir. Arap gezgini İbn Battuta bu ismi şöyle açıklamaktadır: “Tarhan onların kullandığı manada ‘vergiden muaf olan yer’ demektir. Şehrin adını almasından önce bir Türk hacı bu civarda yerleşti, sonra sultan bu yerleri vergiden muaf kıldı.” Altın Orda zamanında Astrahan, devletin önemli ticaret merkezlerinden biri iken, Altın Orda’nın parçalanması ve Astrahan Hanlığı’nın kurulmasıyla yeni hanlığın başkenti olmuştur. Kaynak eksikliğinden dolayı Astrahan Hanlığı’nın kuruluş süreci bir takım tartışmalara yol açsa da tarihçilerin büyük bir kısmı, hanlığın kuruluş tarihi olarak 1466’yı, kurucusu olarak da Altın Orda Hanı Küçük Muhammed’in torunu Kasım’ı (1466-1490) kabul etmektedirler.
Coğrafi konumu, doğal zenginlikleri, şehrin eskiden beri ticaret merkezi olması, hanlığın kısa sürede gelişmesini sağlamıştı. Ancak hanlık, Kazan Hanlığı gibi bir türlü istikrara kavuşamamıştır. Kasım’ın kardeşi Abdülkerim Han’dan (1490-1514) sonra Astrahan Hanlığı, dış ülkelerin müdahalesi ile karşı karşıya kalmıştır. Kırım Hanı Mengli Giray, Altın Orda’nın mirasçılarını kendi etrafında birleştirmek için Büyük Orda’ya son verdikten sonra Astrahan’ı da kendi nüfuzu altına almak istemiş ve aynı amacı güden Nogaylarla mücadeleye başlamıştır. Ayrıca Moskova çarları da Kırım hanlarının amaçlarından haberdar oldukları için Astrahan’da Kırımlıların gücünün artmasını istemiyor ve kendileri Astrahan’la diplomatik ve ticari münasebetler geliştirmeye çalışıyorlardı. Böylece Astrahan Hanlığı üç taraftan adeta ablukaya alınmış ve bu ablukaya da hanlık ancak yarım asır dayanabilmiştir. Kazan Hanlığı’na son verdikten sonra IV. Ivan, 1556’da Astrahan’ı da ele geçirmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder