Türk Mitolojisi: Evren Doğumu.

Kültigin ve Bilge Kağan Yazıtlarının ikisi de aynı kısa tümceyle başlar: "Yukarıda —»mavi —»Gök ve aşa-ğıda yağız—»Yer oluştuğunda, ikisinin arasında —>Kişi'nin (insan) oğulları ortaya çıkar. Kişi'nin oğullarına, atalardan Bumin Kağan ve İstemi Kağan hükmetmiştir." Bizim "oluş-tuğunda" diye tercüme ettiğimiz kdın- fiilidir. Bu, "yapmak, oluşturmak" anlamındaki kü- eyleminin edilgen halidir. Şu halde anlam belirsiz kalıyor. Daha önce savunulan "yaratıl-dılar" şeklindeki tercüme için ise, kesin dayanak bulunma-maktadır. Aynı kıl- fiili metinlerin akışı içinde birkaç kez in-sanlar için kullanılmıştır. "Oluşturuldular", "... gibi oluştu-rulmadılar". Evren doğum konusunda sahip olduğumuz en eski yegâne Türkçe kanıtlar olan bu iki metin parçası, görü-nüşe göre kısa bir kronoloji sunmaktalar: önce kozmik böl-gelerin oluşumu, sonra insanların ortaya çıkışı. Çinlilerin T'u-küeler üzerindeki etkisi, Şamanizmin öğretileri, çağdaş olaylara yapılan göndermeler ve daha sonraki aktarım, gö-ğün ve yerin ayrılması suretiyle evrenin doğduğu şeklin-deki görüşü kabul edilebilir kılmaktadırlar. Bir yaratılışa dair tasarım şüphesiz ancak sonraları ortaya çıkmıştır. 13. yüzyıldan önce genellikle çok zor teşhis edilebilmektedir, örneğin Bibliotheque nationale de France'deki Oğuzname'de geçen emir kipinde olduğu üzere. "Ol, dediler" Bir evren do-ğumu ya da en azından bir insan kökeni bilgisi tam da bu ifadenin önünde yer almalıydı, ancak kayboldu. "-1er" ile kastedilenin kim olduğunu bilmiyoruz. —»•Boy Söylenleri.