X. yüzyılın ikinci yarısından sonra Oğuz ana kütlesinden iki ayrı kopma oldu. Bunlardan birinci bölük Karadeniz‘in kuzeyinden Balkanlar‘a inerken, ikinci bölük ise göç yeri olarak kendi devletine bağlı bir uç Ģehri olan Cend‘i tercih etti.
Uzlar: Greklerin ―Uz‖ (Uzoi), Rusların ―Tork‖ veya ―Torci‖ (Türk) adını verdikleri birinci bölük, X. yüzyılın ikinci yarısından sonra Oğuz ana kütlesinden ayrılarak, uzun bir göç hareketine giriĢti. Önce, Hazar denizinin kuzeyinde oturan soydaĢları Peçenekleri batıya iterek, onların yerlerine sahip oldu. Peçenekler ise Karadeniz‘in kuzeyine göç ettiler. Bundan sonra batı yönünde harekete geçen Uzlar, Etil nehrini aĢarak, Peçeneklerin arkasından Karadeniz‘in kuzeyindeki bozkırlara yayıldılar (1054). Uzlar, bununla da kalmadılar; Peçenekleri arkadan sıkıĢtırmak suretiyle onların Tuna nehrini geçip Balkanlar‘a inmelerine yol açtılar. Fakat, Kiyef Knezliği, Uzların bölgeye hâkim olmalarına ve yayılmalarına fırsat vermedi. Kiyef Ģehri çevresine kadar ilerlemiĢ olan Uzlar, Ruslar tarafından geri püskürtüldü. Bundan sonra Uzlar, kendi arkalarından Karadeniz‘in kuzeyine ulaĢan Kuman Türklerinin baskılarına mârûz kaldılar. 1065 yılında, 600.000 kiĢilik büyük bir kütle halinde Tuna nehrini geçen Uzlar, kollara ayrılarak, Balkanlar‘a dağıldılar; Trakya ve Makedonya‘ya kadar uzanan geniĢ bir akın hareketinde bulundular. Uzların bu akın hareketi, baĢta Bizans olmak üzere Batı dünyasında büyük korku ve dehĢet uyandırdı. Fakat bu sırada meydana gelen Ģiddetli soğuklar, Uzlar arasında salgın hastalıkların çıkmasına sebep oldu. Bu yüzden onlar, büyük mal ve can kaybına uğrayarak zayıfladılar. Bu durumdan yararlanan Peçenekler, yılgın ve periĢan vaziyette olan Uzların üzerine saldırarak, onları dağıttılar. Bundan sonra Uzlar, bir kuvvet olmaktan çıktılar ve bir daha da kendilerini toparlayamadılar.
Peçenek darbesinden sonra Uz kalıntılarının bir kısmı, Kiyef Ģehri çevresine dönerek, buraya yerleĢti. Balkanlar‘da kalan Uz kalıntıları da Bizans ordusunda hizmete alındı. Bizans ordularının saflarında Malazgirt savaĢına katılan Uzlar, kıyafetlerinden ve konuĢmalarından soydaĢları olduklarını anlayarak, Selçuklu ordularının safına geçip, savaĢın Türkler tarafından kazanılmasında baĢlıca rol oynadılar.
Selçuk Beye Bağlı Oğuzlar: Ġkinci bölüğe gelince, tarihte asıl rolü, birincisine göre daha küçük olan bu bölük oynayacaktır. Oğuz ana kütlesinden ayrılmadan az önce bu bölüğün baĢında Selçuk adında bir bey bulunuyordu. Selçuk, Oğuzların Kınık boyuna mensup bir aileden gelmekteydi. Büyük bir ihtimalle, kendisi, babası ve büyük babaları, Kınık boyunun baĢkanı idiler.
Selçuk, Oğuzlar Devletinde ordu komutanı (sü-baĢı) idi.6 ―Temür Yalığ‖ (Demir Yaylı)7 unvanı ile anılan babası Dukak, devlet iĢlerinde söz sahibi bir bey idi.8 X. yüzyılın birinci yarısı içinde sü-baĢı olan Selçuk, ―yabgu‖ unvanı ile tanınan Oğuz hükümdarının yerini almak gibi yüksek siyasî bir gayenin peĢinde olmakla birlikte henüz genç ve tecrübesizdi. Nitekim o, henüz güçlü hale gelmeden, bir toplantı sırasında protokolda olması gereken yerin üzerinde bir mevkiye oturmak suretiyle, bu niyetini açığa vurdu.9 Bu sırada gayesi ile denk bir güce sahip olmadığı için yabgu ile mücadeleyi göze alamayan Selçuk, kendisine bağlı birlikler ve ailelerle birlikte Oğuzlar Devletinin kıĢlık merkezi Yenikent‘den ayrılarak, Ġslâm gazilerinin toplandığı bir uç Ģehri olan Cend‘e gelip yerleĢti. Cend, Oğuzlar Devletine bağlı bir Ģehir olup, Oğuz yabgusuna vergi veriyordu. Öte yandan, Oğuz yabgusu, bu ayrılıĢı ciddîye almamıĢ olacak ki, Selçuk‘u takip etmeye bile lüzum görmedi.
Kaynak: Türkler Ansiklopedisi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder