îster kozmik bir dağ olarak dünyanın ekseni, imparatorlu-ğun merkezi olsun, ormanlık bir yer, karla kaplı, ulaşılmaz ve gizemli, isterse göğe daha yakın yüksekçe bir yer olsun dağ, Türklerin dinsel tasarımlarında her zaman önemli bir rol oynamıştır. Eski dönemlere ait bilinen en tanınmış dağ —»Ötüken'dir. Ancak o dönemlerde bile onunla boy ölçüşen başka dağ'lar vardı: Çin yıllıklarında geçen P'o-teng-ning-li (But Tengri), "dik bir şekilde yükselen yüksekçe bir dağ" ve üstünde "ne bir ot ne de bir ağaç" büyür. T'u-küelerin atala-rının mağarasının bulunduğu ve şüphesiz Turfan'ın kuze-yinde uzanan (Thomsen tarafından Tannu-Ola olarak teşhis edilen) Kögmen. Adından sıkça bahsedilen bu dağ, Ulan Bator Yazıtında bir dizi tanrı arasında anılan büyük tanrıdır. Ayıca bu dağ, Baş Kağan idaresindeki birinci Uygur döne-minde de anılmaktadır ve şüphesiz Ötüken sıradağları içinde yer alır. Aynı dönemlerde ve daha sonra bazen başka bölgelerdeki dağ'lardan da söz edilir. Bunlardan biri, Çiğil ile Karluk bölgeleri arasında, Isık Göl'ün kuzeybahsında uzanmaktadır.
Metinlerde, kurban sunmak üzere dağ'lara yapılan hac yol-culuklarından bahsedilir. Ne var ki, kurbanın dağa mı yok-sa dağ'daki başka herhangi bir güce mi sunulduğu her za-man bilinmemektedir: bunlar çoğu kez genel kült mekanla-rıdır. Halkların kökenlerine ilişkin söylenler öyle görünüyor ki, çoğu kez halkların dağ'larm arasına çekilip kendi içlerine kapanarak uzunca bir süre geçirdiklerinden ve genellikle bir hayvanın önderliğinde buradan çıkarak güç kazandıkların-dan bahseder. Boodberg sezgilerinden hareketle, "dağların arasından çıkışın Orta Asya'daki tüm söylencelerin özünü" oluşturduğuna inanır; karakteristik bir örnek olarak T'o-paları verir (bunlar kısa bir süre sonra Çin'in Weiları olacak olan Tabgaçlardır), fakat unutmamak gerekir ki, olaya tarih sel açıdan bakarsak eğer, T'u-küeler Altay dağlarmda de-mirciydiler. Türklerin batıya girişi sonraları şu şekilde ele alınmıştır: Yakın Doğulu tarihçilere göre, Türkler kendile-rini tutsak kılan kapıyı boz bir köpeğin önderliğinde zorla kırıp açmak zorunda kalırlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder