Türk Mitolojisi: Ay.

Ay". Kamerî ay da denmektedir. Ay kültüne, güneş ve di-ğer gezegenlere ilişkin kültle birarada sıkça rastlanmaktadır, özellikle de 10. yüzyıldan bu yana. Ancak taşıdığı sem-bolik anlam, Çinli muhabirlerce çok daha öncesinden, Doğu Türklerinden itibaren bilinmektedir. İlginçtir ki, Türkler ne-redeyse sadece doğum, gelişim, olgunluk, çöküş, ölüm ve yeniden dirilmeye ilişkin tasarımlara yer verirler. Ay büyü-düğü sürece bir eylemde bulunulamaz, özelliklede bir savaş başlatılamazdı. Bazı belgelere göre, ay ile ağaç arasında bir uyum mevcuttur. Buna göre, ağacın devamlı tekrar eden sirkülasyonun sembolü olduğu kabul edilir. Ay çok kez ayı ile ilintilendirilmiştir. Ne var ki, ayı sözcüğünün etimolojisi çok farklıdır. Ayı, yaşam ritmi (ör. uzun kış uykusu) esas itibariyle ay tarafından belirlenen bir —»Hayvandır. Ancak adlarının benzer oluşu halk etimolojisine dayalıdır.
Mısır'da çok sonradan kaydedilen Kıpçak kökenli bir riva-yete göre, ilk insanın adı Ay Atam "Ay Baba" idi. Onun, gü-neşin ısıttığı kilden yaratıldığı söylenir. Bu anlatıda, (gerçi şüphesiz daha eski dönemlere dayanıyorsada) ancak Moğol döneminde karşılaşılan şu tasarım yer almaktadır: ayı do-ğuran, ona ışığım yollayan güneştir. Bu aym zamanda, gü-neş ışınları aracılığıyla gerçekleşen mucizevî doğuma ilişkin tüm çeşitlemelerin bir özetidir. Güneş tarafından dünyaya getirilmiş olan ay, başka bir anlatıda yine doğurmaktadır. Abd-al-Kadir al-Bada'üni, Hindistan'da bir hükümdar olan El Temiş adında Ilbari boyundan bir Türkün aytutulması sırasında doğmuş olduğunu anlatır. Söylence tahrif edilmiş olsa bile, yine de birçok başka söylenceyi akla getirmekte-dir. Ay ışığını belirten yarıq sözcüğüne Orta Çağ'a ait söz-lüklerde özenle yer verilmektedir. Kadınları hamile bırakan aydır ve Kâşgarlı Mahmud tarafından "bir prens ya da prensesin oğlu" olarak çevrilmiş olan inal sözcüğünü, Müs-lümanlar sonraları Ay Nal "ay ışığı" olarak yorumlamışlar-dır. Bazen efsanevî kahramanların ya da atalann eşleri "tıp-kı bir ay ışığı"na benzerler.
-»Yıldız Tasarımları; Kün; Işık; Boy Söylenleri.