Hîve Hanlığı (1512-1920)

Özbekler’den Safevîler’in eline geçen (1506) Harezm halkının Şiî valilere karşı isyanını idare eden Şibanî ailesinden İl-bars (1512-1525) Hive Hanlığı’nı kurdu. Merkez Ürgenç şehri idi. Bunun soyundan gelen hanlar Özbekler’e, Moğol Kalmuklar’a ve Ruslar’a karşı ülkelerini başarı ile korudular. Han Arab Muhammed zamanında (1603-1623) başkent kuraklığa uğradığı için hanlığın merkezi Hîve şehrine nakledildi. Hîve Hanları arasında Ebû’l-Gazi Bahâdır Han (1643-1665) Türk ve Türkmen tarihine dâir iki Türkçe eseri ile meşhurdur. Nâdir Şah zamanında ve bunun ölümüne kadar (1747) İran’a bağlanan Hanlık 1783’de Rus himâyesini kabule mecbur kaldı ve son Hîve hanı Sovyetler tarafından tahttan uzaklaştırıldı (1920).