Gaspıralı’nın reform yolundaki en önemli girişimi, 1884’te açtığı ilk usûl-i cedit mektebidir. Onun Kırım’da Bahçesaray’da kurduğu okulda uyguladığı kolay okuma yazma metodu (usûl-i cedit) giderek yaygınlaştı ve kısa zamanda Rusya’nın diğer Müslüman bölgelerine de yayıldı. Alfabenin öğretilme metoduyla başlayan bu girişim giderek sosyal hayatın tümünü içine alan reform akımına dönüştü. Eğitim, din, dil ve kadınların durumu konularında reform yapılmasını savunanlar Cedit- çiler adıyla anılmaya başladılar. Yenilikçi hareket, kendi karşıtını da doğurdu. Onların bu girişimlerini toplum için sakıncalı olarak gören ve değişime karşı çıkanlar Kadimciler (muhafazakârlar veya eskilik taraftarları) olarak tanındılar.
Ulemanın önemli bir kısmını oluşturan Kadimciler, mektep ve medreselerde eğitim reformuna şiddetle karşı çıkıyorlardı. Tiyatro gibi yeni sanat etkinliklerini bozulma olarak algılıyor, kadınların erkeklerle eşitliğini kabul etmiyor, kadınların okumalarını (onlara sadece ilmihal yeterlidir diyorlardı) doğru bulmuyorlar, Rusça öğrenilmesine karşı çıkıyorlardı. Kadimcilerin en tanınmışı olan Veli Molla, Oren- burg şehrindeki medresesine hesap ve coğrafya derslerini bile sokmuyor, modern ilimlerin gereksiz olduğunu savunuyor, Müslüman gençlerde görülen dinî zayıflığın sebebini modern ilimleri okumalarına bağlıyordu. Ceditçilerle Kadimcilerin tartışmaları zaman zaman şiddetlenmiş, Sovyet dönemine kadar devam etmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder