DENGE OLUŞTURALIM DERKEN

Jul Sezar'ın yönetimi altındaki Roma savaş ganimetleriyle güçlenmiş ve

zenginleşmiş bir imparatorluğun merkeziydi, yüzyıllarca önce Roma'nın soylu

ailelerinin yaşadıkları ve hatta üzerinde tarım yaptıkları toprakları, şimdi

zengin Romalı senatörler köle çalıştırarak işletiyorlardı. İmparatorluğun özgür

vatandaşları yoksullaşıyordu. Ne çiftlikleri onların verimli topraklarıyla, ne de

güçleri köle fabrikalarının üretimiyle boy ölçüşebilecek durumdaydı.

Roma şehrinde yaşayanların sayısı birkaç bin kişiden iki milyonun üstüne

çıkmıştı. Bu kadar insanı beslemek şimdiden hazineye ve tüccar denizcilere zor

geliyordu. Şehir halkını beslemek için gereken tahıl, Mısır'ı ve bugün Balkanlar

diye bilinen Romalıların Panoria adını verdikleri bölgeyi fethetmelerinin önemli

bir nedeniydi. Her iki bölgede de tahıl bol miktarda vardı. Nüfusu artan, aç

Roma kendisini yönetenlerden çok şey bekliyordu.

Bütün hükümetlerde olduğu gibi bürokrasi kendi kendine varolmaya başlamıştı.

Rüşvet yeme toplumun her kesiminde almış başını gidiyordu. Genellikle rüşvet,

alınmamasını kontrol etmekle görevli zengin senatör aileleri tarafından

destekleniyor ve korunuyordu. Lejyonlar az sayıda İtalyan, daha çok da yeni

fethedilmiş ülkelerin vatandaşlarının egemenliğindeydi.

Ortalıkta huzursuzluk hakimdi; itfaiyecilik bile bir sorundu. Roma genellikle

birkaç katlı tahta evlerden oluşan bir şehirdi. İtfaiyecilik, şehir için çok

önemliydi. Ama aynı hükümet gibi, o da çürümüş bir kurum haline gelmişti.

Geniş alanlar fahiş fiyatlarla özel şirketlere ruhsatlanmıştı.

Bunlar da karşılığında, bir yangın çıktığında evlerini kurtarmak ya da korumaya

çalışmak için her bir ev sahibiyle anlaşmaya başladılar. Çoğunlukla bu şirketler

ev tam yanarken geliyorlar ve yangını söndürmeye çalışırken ek bir para talep

ediyorlardı.

Politikacılar da intizamsız ve kuralsız ortamda siyasi katillere dönüşmüşlerdi.

Özel çeteleri, hizipler ellerinde tutuyorlardı. Hatta ordu bile bağımsız hareket

ediyordu. Senato, orduyu kontrol altında tutmak için çoktan bir yasa koymuştu.

Buna göre hiçbir kumandan, senatonun izni olmadan Rubicon nehrini aşarak

ordusunu başkente yaklaştıramayacaktı... ki hiçbir zaman da böyle bir izin

verilmedi.

Birkaç general Roma'ya girecekleri tehdidinde bulundular; hatta bir tanesi

ordusunu yasal sınır olan Rubicon nehrinin ilerisine geçirdi. Bu general,

Roma'nın çoğunluğunu oluşturan pleplerin desteğini almış Jul Sezar'dı. Ama

Lepidus gibi diğer liderlerin kendi lejyonları vardı. Mesela Crassus'un emrinde

imparatorluğun zenginliğinin büyük bölümünü ellerinde bulunduran bir grup imparatorluğun zenginliğinin büyük bölümünü ellerinde bulunduran bir grup

adam bulunuyordu.

Önde gelen liderler haricinde, politikacılara yapılan suikastlar çok artmıştı. Bir

zamanlar son sözü söyleme yetkisine sahip olan Senato hızla güç kaybediyordu.

Zengin ailelerin ve önemli işlerin başında olan senatörlerin bir karar vermeleri

gerekiyordu. Daha fazla demokrasi halk tarafından kontrol edilmek demekti.

Pleplerin zengin elit zararına kendi şartlarını iyileştirmek için hareket etmeleri

önlenemezdi. Diğer yandan, Sezar gibi liderlerde güçlü bir temel, zenginlik ve

halkı yönetmek için gerekli yetenek vardı. Bu, bütün yetkilerin bu liderlerden

birine verilmesi demekti. Bu değiş tokuş sayesinde huzur gelecek, bu da

zenginlerin mali ve sosyal pozisyonlarını sağlama alacaktı.

Ya da Senato, birçok üyesinin önerdiği gibi, geleneklerin yanında yer alabilir ve

imparatorluğun kontrolünü elinde tutmaya çalışabilirdi. Ama varolan durum

Senato'nun halktan hiç destek almadığını ve çatışan güçler tarafından yakında

bir kenara atılacağını gösteriyordu.

Böylece senatörler bir araya geldiler ve en az karşı çıkmayı getirecek olan

çözümde karar kıldılar. Jul Sezar zaten birinci konsüldü, eşit konumda olanlar

arasında en önde olandı. Zengin ve soylu bir aileden geliyordu, kendi ordusu

vardı ve geçmişte Galya savaşlarında gücünü kanıtlamıştı. Eğer Senato

imparatorluğu yönetmek için güçlü birisini seçecekse en uygunu oydu. Jul

Sezar'ın başa geçmesi ve huzur ortamı yaratması her şeylerini kaybetmelerinden

daha iyiydi. Jul Sezar'ın hayat boyu birinci konsül seçilmesinin, en azından

kendileri için barış ve refah sağlayacağını düşünüyorlardı.

Böylece, Roma'nın soylu aileleri, bir kriz sırasında değil de, barış zamanında bir

diktatörün başa geçmesi için oy verdiler. Jul Sezar bunun nasıl bir başlangıç

olacağını biliyordu. Bu nedenle üç kez, Roma sisteminin esasını oluşturan

kuralları değiştirmek istemiyormuş izlenimini bırakarak kendisine yapılan

teklifi reddetti. Aslında bu mevkiye gelmek için ne kadar uğraş vermişti.

Sonunda kabul etti ve Senatodaki herkes rahat bir nefes aldı. Sadece birkaç

gelenekçi tüm sisteme ihanet edildiğini düşünüyordu. Bu adamlar 1776'da

Amerika Birleşik Devletleri'nde Sam Adams'ın ve Kurucu Ataların yaptığı gibi

bütün Romalıların haklarından ve Senatonun kutsal yönetme yetkisinden

bahsettiler ve yapılacakları kendi başlarına yapmaya karar verdiler.

Tarihi kaynaklara göre Sezar'ı uyaran herhangi bir kehanet yoktu. Günlerden 15

Mart'tı, kayıtsız şartsız kabul edilmesi gereken yasa taslaklarıyla birlikte Senato

Salonu'na doğru ilerledi. Kısa bir zamanda Jul Sezar Roma İmparatorluğu'nun

her yerinde mutlak güce sahip olmuştu. Sonraki birkaç yıl boyunca da Pompeius

ve diğer askeri tehdit oluşturan rakiplerini tasfiye etti. Barış ve huzur kısa bir

süreliğine geri geldi ama örnek oluşturan bir Senato'nun ortadan kalkmasına ve

Roma İmparatorluk Sistemi'nin kurulmasına mal oldu.

Bundan sonrasında gerçekleşenler ise iyi kaydedildi ve Shakespeare'in yazdığı

oyunla ölümsüzleşti. Gelenekçiler, sorumluluklarını tekrar üstlenmesi için

Senato'ya gözdağı vermek ve Sezar'ın başa geçmesinin verdiği zararları telafi

etmek üzere Birinci Konsülü öldürdüler.

Öyleyse yapılması gereken ve en iyi olduğu düşünülen iki karar vardı ortada;

birincisi, Jul Sezar'ı hayat boyu diktatör olarak atamak, ikincisi de Konsülün hayatına son vererek bu kararı tersine çevirmekti. Birinci kararın başarılı

olabilmesi için Sezar düşmanlarını yenmeli ve gücünü pekiştirmeliydi. Bunun

sonucunda lejyonlar arasında tarihte o zamana kadar görülmemiş çapta bir dizi

savaş oldu. Sezar öldürüldüğünde, düzeni sağlamak için güçlerini devrettikleri

diğer liderlere dönmekten başka çare kalmadı Senato açısından. Sezar'ın

ölümünden sonraki birkaç yıl hemen bir iç savaş ortamı egemen oldu. Önce üçer

liderden oluşan iki grup birbirleriyle savaştı.

Augustus, Anthonius ve Crassus diğerlerini yendikten sonra bu sefer

birbirleriyle savaşmaya başladılar. Heba edilen insan sayısı ve maddi hasar

inanılmaz boyuttaydı. Diğer üç lider de birbirleriyle savaşa başladıklarında iç

savaş daha da derinleşti. Sonunda Augustus Caesar galip geldi ve sonraki bir

yüzyıl boyunca barış hüküm sürdü. Tabii ki imparatorluk da bir kişinin keyfi

yönetimine kaldı. Ama iç savaşların sonuna doğru Roma artık yayılmacı politika

izleyen bir imparatorluk olmaktan çıkmıştı.

Birbiri ardına elde ettikleri zaferler de geçmişte kalmıştı. Zamanla daha az

yetenekli imparatorlar başa geçmeye başladı. Sonraki iki yüzyıl boyunca değişen

koşullara bağlı olarak imparatorlar da değişiyordu. Yönetim sistemi içinde hiçbir

denge kalmamıştı. Senato önemini kaybetti ve sadece bir paravan olmaya

başladı. Kısa bir denge dönemi için imparatorluk diktatörlük yönetimine dönmüş ve hatta Caligula gibi bir deli imparatorun eline geçmişti.

Çoğu kişi tarafından sevilmeyen Brütüs ve suikastçı grubu Senato adına

yaptıkları suikastlarıyla işleri daha da içinden çıkılmaz hale getirmeyi

başarmışlardı. Beş yüzyıl sonraki çöküşlerine kadar, imparatorlardan hiçbiri ne

düzenli olarak Senato'ya başvurma, ne de tavsiyelerine uyma ihtiyacı hissetti.

Belki de Caligula, bir zamanların güçlü kurumuna atını tayin ederek en iyi

açıklamayı yapmış oldu.

Ama Sezar'ın seçimi, hatta öldürülüşü bile o zamanlar çok doğru bir fikir gibi

gözükmüştü.