Hazar-Macar Münasebetleri

Hazarlara bağlı kavimlerden birisi de Macarlardı. Macarlar, aslında Fin-Ogur kökenlidir. Ural Dağları’nın ormanlık yamaçlarındaki eski yurtlarını terk ederek bozkır bölgesine çekildiler ve Ogur Türkleri ile uzun süre beraber yaşadılar. Aslında kendi bölgelerinden Sabarların baskısı ile göç etmişlerdi. Bu sırada bazı Macarlar, eski yerlerinde kaldılar. Önceleri Kuban havzasında olan Macarlar, daha sonra Don boylarına gittiler. Burada Hazarlara bağlandılar. Ayrıca onlar tarafından teşkilâtlandırıldılar. Macar Arpad hanedanlığı bu sırada ortaya çıktı. Fakat doğudan Pe- çeneklerin belirmesi ile Macarların rahatı bozuldu. Bunun üzerine Orta Avrupa’ya doğru göç ettiler. Daha sonra Karadeniz’in kuzeyine gelen Macarlar, burada Kün- dü ile Üge tarafından idare edildikleri sırada, her oymağın başında Hazar hakanının tayin ettiği birer Ür bulunan yedi kabileden oluşuyorlardı. Ayrıca burada Türklerle büsbütün karıştıklarını kabile adları göstermektedir.

X. yüzyıl ortalarına kadar Hazar Hakanlığı Doğu Avrupa’nın en kuvvetli devleti olma özelliğini sürdürdü. Ancak, iç düzenin bozulması ve dış tehlikelerin artması, devletin gücünü yavaş yavaş azalttı. Hazar Hakanlığı, Gök-Türklerinkine benzeyen mükemmel bir askerî teşkilâta sahipti. Hazar ordusunda çok sayıda Harezmli ücretli asker bulunuyordu. Zamanla devlet, ekonomik yönden zayıflayınca bunların ücretlerini ödeyemez duruma geldi. Bu yüzden ortaya çıkan huzursuzluklar devleti sarstı. Ayrıca doğudan gelen Peçenek hücumları Harezm-Itil ticaret yolunu tehlikeye soktu. Bu sırada ülkenin Karadeniz sahillerindeki ticaret merkezleri Slavların hücumuna maruz kaldı. Ruslar Kuban bölgesine kadar ilerlediler ve bu bölgeyi yağma ettiler. Aşağı Sirderya çevresindeki Türk kavimleri arasındaki kaynaşma neticesinde Hazar Hakanlığı iyice sarsıldı. Hazar Hakanlığı yüzyıl kadar daha ayakta kalabildi. 965 yılında Rus prensi Svyatoslav, Don boyu ve Kuban bölgesinin Tama Tarhan şehrini işgal etti. Arkasından da Kuman-Kıpçaklar Hazarların Ha- rezm ve Türkistan ile bağlantılarını kestiler ve ticaret faaliyetlerini engellediler. Sonunda, Hazarlar, Kuman-Kıpçak baskısı altında XI. yüzyıl içerisinde kaybolup gittiler. Bugün Avrupa’da Musevi inancına mensup olan Karaim Türkleri ve Kafkas- larda yaşayan Karaçayların Hazar kalıntıları olduğu bilinmektedir.