Beklenilmeyen Bir Yanıt

Atatürk sofrada her aksam ya önemli bir konuyu ele alarak konukları ile tartısır, ya da savas
anılarından söz açar, gözlemlerini anlatır, çesitli yönlerden elestirmeler yapardı.

Bir aksam, Birinci Dünya Savasında, Dördüncü Ordu Komutanı bulunan Rahmetli Cemal
Pasa’nın yanlıs tutumları üzerinde duruyor ve yurda çok pahalıya mal olan bu tutumları
üzüntü ile anlatıyordu.

Bir aralık, konusmaları herkes dikkatle izlerken, Atatürk arkadaslardan birinin uyuya
kalmakta oldugunu görür. Bu sofra toplantıları gecenin geç saatlerine dek sürdügünden, ara
sıra, istemeyerek bu duruma düsen arkadaslar görülürdü. Atatürk bu hali anlayıs ile
karsılamakla birlikte, uyuyanı uyarmak için adı ile seslenerek ona konu ile ilgili bir soru
yöneltirdi. Bu kez de öyle yaptı:

-“Abdülkadir, sen ne dersin?” Kendisine seslenilen, Dil Kurumu Basuzmanlarından
Abdülkadir nan’dı.1 Hemen gözlerini açarak hiç beklenilmeyen su yanıtı verdi:
-“Ben onun büyüklügünü bir sözünden anlamıstım.” Ortalıktaki havaya hiç uymayan bu
karsılık herkesi sasırttı. Atatürk, alaylı, biraz da öfkeli bir ses ile:

-“Ya öyle mi?“ diye sordu. “Anlat bakalım, ne imis o söz?“ Dedi. nan, hiç telas etmeden
anlatmaya basladı:

-“Çarlık yıkılmıs, biz de Türkistan’da bir Cumhuriyet kurmaya çalısıyor, bir yandan da
komünistlerle ugrasıyorduk. Cemal Pasa oraya kadar gelmis, bilir bilmez islerimize karısmaya
koyulmustu. Bir gün sabrımız tastı, kendisine söyle dedik:

‘Anadolu’daki kardeslerimiz ölüm kalım savasında Türkiye kurtulamazsa Türkistan’ın
bagımsızlıgı neye yarar? Siz buralara gelmek için orasını nasıl bırakabildiniz?” Cemal Pasa
bu kınayıcı çıkısımıza kızmadı, gülümseyerek güvenli güvenli:
-“Türkiye’de Mustafa Kemal Pasa var” dedi.

ste bu söz açıklayıncaya kadar, herkes endise içindeydi. Abdülkadir nan açıklamasını
umulmadık bir sekilde baglamıs ve uyuklama suçunu Atatürk‘e bagıslatmıstı.2

1 Abdülkadir nan, (1889- ), Abdülkadir nan, Dil ve Tarih - Cografya Fakültesinde
Profesörlük yaptı. Fakülte’de iken, Türk Dil Kurumu’nda Bas Uzman olarak da çalısmaktaydı. Etnografya, folklor, Türk Tarihi, Türklerin dinleri, inançları, Türk lehçeleri, ve
Türk filolojisine dair yazılmıs üç yüz kadar makalesi vardır.
2 Mehmet Ali Agakay, Atatürk’ten 20 Anı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1963. s. 29-
31

Kaynak: Atatürk ve Unutulmaz Anıları, Ahmet Gürel, Bülent Türker, Nisan 2009