Osmanlılar ve Memluklar
(İslam Dünyasında İmparatorluk Diplomasisi ve Rekabet)
Kitap Yayınevi
Osmanlı hükümdarı I. Bayezid 1393'te Memluk elçisi Emir Hüsâmeddîn Hasan
el-Kuckûnî'yi kabul etti. Bayezid, Memluk Sultanı Berkuk'un yolladığı armağanları
sunan elçiye kendisinin Berkuk'un "memluk"u, yani kölesi olduğunu
belirtti. Osmanlı tarihinde "Yıldırım" olarak da bilinen Bayezid,
Balkanlar ve Anadolu'daki topraklarını hızla genişletmesine karşın, 1250'lerden
beri kadim İslam topraklarına egemen olmuş ve "İslamın ve Müslümanların
Sultanı" unvanını taşıyan Memluk hükümdarının dengi değildi ve kendisi de
bunu bu ifadeyle kabul ediyordu. Bayezid'den dört kuşak sonra ise Osmanlı
Sultanı II. Bayezid bir başka Memluk elçisini kabul etti. 1485'teki bu kabul
merasimi, 1393'tekinden çok farklıydı. Osmanlı divanından biri, Memluk elçisi
Emir Canibeg'e "Siz [Memluklar], Kâfir oğulları, kimsiniz ki Haremeyn'e
[Mekke ve Medine'ye] hükmedesiniz? O topraklar, sultanoğlu sultan olduğu [için]
bizim sultanımıza daha uygundur" dedi. Bayezid'in Memluk elçisine tek bir
kelime bile etmemesi bu sözlerden çok daha fazlasını anlatıyordu. Anlaşıldığı
üzere, Memluk sultanının hizmetinde olduğunu belirten I. Bayezid'den bu yana
Osmanlı ve Memluk hükümdarları arasındaki güç dengesi neredeyse bütünüyle
değişmişti. Osmanlıların güçlerini önceleri Memlukların yanına, sonra da
giderek karşısına yerleştirmeleriyle meydana gelen bu kayma, kendini en açık
şekliyle diplomatik görüşmelerde belli etmişti. 1360'lardan 1512'ye değin süren
dönemde bu iki Sünni Müslüman devlet arasında neredeyse aralıksız süren
görüşmeler hem rekabete hem de anlaşmaya yönelik bir dizi davranış biçiminin ve
dilin gelişimini sergiler. Bu kitap iki güç merkezi arasındaki diplomasi ağını inceleyerek, bu
gelişimin her devletin imaj yaratma süreçleri ve tarihyazımı içindeki yerini
irdeliyor. Özellikle, Osmanlıların 1517'de Memluk topraklarını fethetmelerinden
önceki son beş yılı kapsam dışı bırakarak, Memlukların bu ilişkilerin büyük bir
bölümünde ideolojik ve siyasal açıdan Osmanlılardan üstün oldukları fikrini
vurguluyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder